zakończenie

Zakończenie to ostatnia część pracy sygnalizująca wyczerpanie tematu. Treść i kształt zakończenia zależą od zamysłu kompozycyjnego ora od realizowanej formy wypowiedzi.

Sposoby na pisanie zakończeń:

1. zachowanie związku z tematem:
• bezpośrednie odniesienie do tematu wypracowania – można przytoczyć jego fragment
temat: Fatum czy wolna wola? Twoje refleksje nad ludzkim losem po lekturze wybranych utworów różnych epok.

zakończenie: Na zakończenie wrócę do zasadniczego problemu: fatum czy wolna wola? Różnorodność losów bohaterów uniemożliwia jednoznaczną odpowiedź...

• przywołanie tematu przez oddanie jego sensu własnymi słowami

temat: Romantycy muszą zginąć... Dzisiejszy świat nie dla nich...” (B. Prus: Lalka). Twoje refleksje o wartościach upowszechnianych przez pisarzy romantyzmu.

zakończenie: W odwiecznym sporze o prymat serca i rozumu, marzenia i trzeźwego pragmatyzmu trudno o jednoznaczne rozstrzygnięcia...

2. rekapitulacja; podsumowanie wcześniejszych rozważań; należy przy tym pamiętać o unikaniu powielania wniosków cząstkowych, myśli lub sformułowań użytych wcześniej

3. prezentowanie własnego sądu na temat rozważanego zagadnienia

4. cytat, refleksja lub pytanie retoryczne